Author: aliyeffariz

Bruksizm
Əslində fərqində olmadığımız bir çox xəstəliklər var.Bunlardan biri kimi bruksizmi də göstərmək olar.Bruksizim ele arasında diş “qıcama”da deyilir.Cəmiyyətdə bu xəstəliyə çox rast gəlmək olar.Bruksizmə böyüklərlə yanaşı uşaqlarda da rast gəlmək olar.Demək olar ki, 5 insandan 2-də bruksizmə rast gəlmək mümkündü.Bruksizim yuxuda olan zaman insanın özünün belə fərqində olmadan dişlərinin sıxmasıyla müşahidə olunan xəstəlikdir.Bruksizmin əlamətləri : ağız və ağızətrafı əzələlərdə rahatsızılıq, dişlərin bir- birinə həddindən artıq sürtməsi səbəbi ilə dişlərin çeynəmə səthinin aşılanması,çənə oynağının həddindən artıq yüklənməsiylə əlaqədar çənə oynağında ağrı,gicgah və yanaq əzələlərinin həddindən artıq işləməsiylə əzələ ağrısı,xroniki baş ağrısı müşahidə olunur.Bruksizmə səbəb:. İlk öncə həssas və stresli yaşam tərzi,daha sonra hətdindən artıq vasvasi olmaq,başqa səbəb olaraq malokuluzin (yəni dişlərin düzlüşü,sıralanmasının düzgün olmaması)səbəb göstərilir.
Bəs biz nə zaman bilə bilərik ki,bizdə bruksizm var? _Yuxuda olarkən diş qicama olduğunu deyən oldusa , _Boyunda ağrı varsa, _Dişlərdə həssaslıq varsa, _Səhər oyandığınızda çənə oynağında ,üz əzələlərində ağrı varsa ,oynaqlarda səs varsa bruksizmdən şübhələnmək lazımdi.
Bruksizmin müalicəsi :Bruksizm zamanı meydana gələn narahatlılığı,diş qıcartmasının qarşısıni amaq üçün həkim-stomatoloq tərəfindən təyin olunmuş silokon içlikli kappalar təyin olunur.Daha sonra stresden uzaq olmalı,yaşayış tərzini düzəltməli,bununla yanaşı psxioterpevtik müalicə alınmalıdır.bruksizimli xəstələrə ildə iki dəfə həkim-stomatoloq müayinəsində olması tövsiyə olunur

Flüoroz nədir?
Doktor Castronun bele bir sözü var “Bizim hər birimizdə anadan olandan bəri dişimizin rəngini müəyyən edən gen var”. Heç də hamımız anadangəlmə ağappaq dişlərimizlə öyünə bilmirik. Bəs flüozim nedir ?
Flüoroz (fluor-flüor)sərt toxumaların inkişafının sistem pozulmaları olub ,tərkibində yüksək miqdarda flüor olan su və ərzaqların daxilə qəbul edilməsi zamanı inkişaf edir .Bəzi mənbələrdə görə flüoroz -spesifik mənşəli hipoplaziyadir.Flüoroza el arasında “çilli dişlərdə”deyilir.”Çilli dişlər “in formalaşma səbəbi flüorun artıqlığıdır.
Flüoroz adətən daimi dişlərdə onların çıxmasından sonra əmələ gəlir.Endemik ocaqda anadan olan və ya 3-4 yaşından oraya köçən uşaqların dişləri zədələnir .Müvəqqəti dişlərdin flüorozla zədələnmə halları yalnız içməli suda flüorun miqdarının həddindən çox olan rayonlarda qeydə alınır .Flüorozla zədələnən dişlərin minası şəffaflığını itirir,tutqunlaşır və üzərində sarımtıl -qəhvəyi rəngdə ləkələr əmələ gəlir Flüorozla zədələnmənin bir neçə forması var:
• çox yüngül dərəcə:Minanın normal rəngi praktik rəngi dəyişilmir
• yüngül dərəcə:Zədələnmə elementləri zolaq səkilli olur
• mötədil dərəcə:Flüorozun ləkəli formasi
• orta ağır dərəcə : Diş taclarının sarı və qəhvəyi rəngdə boyanması qeyd olunur .Diş tacının səthində şox da böyük olmayan dairəvi qüsurlar -çillər olur
• ağıt dərəcə :Qəhvəyi rəngin fonunda minanın çuxur və eroziya şəklində dağılma ocaqları görünür.Flürozun bu formasında diş minası tez yryilir və piqmentləşmiş dentin tünd qəhvəyi rəngdə görünür
Müalicə-Flüorozun yüngül və mötədil formaları zamanı ağartmadan istifadə olunur .Ağır formalar zamanı qüsuru plomblamaq,hətta qapaq hazırlamaq vacibdir.Kalsium tərkibli diş məcunlarından istifadə etmək məsləhətdir,lakin tərkibində flüor olmamalıdır.
Proflaktika məqsədi ilə istifadə olunan su çökdürülməli,soyudulmalı və sümük filtirindən keçirilərək artıq flüor sudan çıxarılmaldir.

Steynton -Kapdepon
Steynton -Kapdepon sindromu müəlliflərin adıyla bağlıdır.Bu irsi xəstəlik olub , cinsiyyətindən aslı olmayaraq bir valideyndən keçərək ,gələcək nəslin yarsına ötürülür.Steynton-Kapdepon zamanı nəyinki müvəqqəti dişləri həm də daimi dişləri zədələyir .Steynton -Kapdepon sindromu zamanı dişlər sarı-qəhvəyi rəngdə olur,minadan məhrum olur ,tez sürtülür, dentin şəffaf olur ki, bu zaman pulpa görünür .Dişlər asanca ovxalanır , köklər qısa və nazik olur .Pasientlər dişlərində yüksək həssaslığından şikayət etmirlər.Diş toxumalarının tez sürtülməsi diş taclarının 1-2 mm hündürlüyə qədər qısalmasına gətirib çıxarır.Rentgen müayinəsi zamanı diş köklərinin normal formalaşması müəyyən edilir ,köklər normadan bir qədər qısa və nazikdirlər.

Dil-ağız boşluğunun əzələli orqanı olub ,çeynəmədə,sormada,udmada,dadın müəyyən edilməsində iştirak edir .Qədim zamanlarda belə deyirdilər ki ,dilin rənginə görə insanın sağlam və ya xəstə olduğun demək olar .İnsan hansı xəstəlikdən əziyyət çəkirsə dilində müəyyən rəngdə ərp əmələ gəlir.Dil xroniki və iltihabi proseslərə, habelə qan xəstəliklərinə, həzmin pozulmasına çox sürətlə reaksiya verir.Ərp yalnız daxili orqanların xəstəliyi zamanı deyil,ağız boşluğunun gigeynasına əməl etmədikdə əmələ gələ bilər .
Orqanizmi sağlam olan insanın dili normal ölçüdə, açıq çəhrayı rəngdə, ərpsiz, normal hissiyatlı və nəm olmalıdır.
Mədə-bağırsaq yolunun və qara ciyərin xəstəlikləri çox vaxt ağız boşluğunun dəyişiklikləri ilə müşayiət olunur.Ərp qastrit,mədənin və onikibarmaq bağırsağın xora xəstəliyi zamanı aşkarlanır.Ərpin rəngi bozumtul-ağ olur.
Mədə -bağırsaq xəstəliyi zamanı dildə ödem emələ gəlir ki , bu zaman dil böyüməsi baş verir neticədə dilin kenarında dişlərin izi qalır.
Rəngi solğun olan dil isə ürək çatışmazlığının və anemiyanın əlamətini bildir
Stomatit, kandidomikoz və disbakteriozda orqanizmdə infeksiyanın olduğunu göstərən ağ rəngli ərp əmələ gəlir.
Sarı ərp xolesistit xəstəliyinin göstəricisidir.
Dilin kənarları boyu və ucunda ağ ərpin olması ağ ciyər xəstəliklərinin əlamətidir.
Yadda saxlamaq lazımdır ki , ağız boşluğundakı əlamətlər əsasən xəstəiyin kliniki əlamətlərini ilk öncədən öyrənməyə kömək edir

Bəzən bizləri belə bir sual maraqlandırır. Dişlərimizə və ağız boşluğumuza necə qulluq etməliyik? Dişlərinizi mütəmadi təmizləməli ,gündə iki dəfə səhər –axşam dişlərinizi firçalamali bununla yanaşı diş saplarindan istifadə etməliyi. Bəs diş sapından istifadə ziyandırmı? Diş sapı – diş aralarındakı ərpi və qida qalıqlarını təmizləmək üçün istifadə edilir və tibbi baxımdan diş sapından istifadə nəyinki ziyanlıdır, hətta deyərdim ki, ağız gigiyenası baxımından vacib bir prosedurdur. Diş sapı diş fırçasının çata bilmədiyi sahələrdə dişlər arasındakı və diş ətinin altındakı artıqları təmizləmək üçün istifadə edilir. Bu adətə sahib deyilsinizsə başlamaq üçün gecikmiş sayılmazsınız. Dişlərin arasından ərpin aradan qaldırılması diş əti xəstəliyinin və kariyesin qarşısını almaq üçün səmərəli yoldur. Dişlərinizi və diş ətlərinizi gündəlik diş sapından istifadə edərək sağlam saxlayrın.Sizə bəzən diş sapını istifadə etmək bir qədər çətin gəlir.Diş sapından düzgün istifadə etmək üçün qaydalarla tanış olmaq lazımdır
Diş sapından istifadə qaydaları : İlk istifadədə asan istifadə məqsədiylə florlu diş ipləri də seçim edilə bilər. Geri və irəli hərəkətlərdən istifadə edərək, diş arasına sapı daxil edin.Geri və irəli , yuxarı və aşağı hərəkətləndirərək, diş ətindən yuxarı və 1-2mm aşağı təmizləyin. Geri və irəli hərəkətlərdən istifadə edərək diş sapını çıxarın. Çox aqressiv və sərt hərəkətlərdən qaçmalıdır, çünki bu diş ətini zədələyə bilər və bu da qızartılara və digər fəsadlara səbəb ola bilər.

Gicgah –çənə oynağında eşidilən səs nədir

Gicgah-çənə oynağının problemlərinə çox tez-tez rast gəlinir. Demək olar ki, hər yaş qrupunda bu problemlər aşkarlanır. Amma gicgah-çənə problemlərinə ən çox yeniyetməlik dövründən sonra təsadüf edilir. TMO, “temporomandibular”

oynağın qısalmış formasıdır və çənə sümüyü ilə kəllə qutusunu birləşdirən oynaqdır. Oynağın hərəkəti zamanı klik səsi, çıtırtı səsi, oynaq ətrafında ağrı, zəiflik, oynağın kilitlənməsi ya da hərəkət məhdudluğu, dişləmədə və dişləmə hissində dəyişiklik ,sanki ağızda protez varmiş kimi simptomları  ola bilər.Oynaq hərəkəti zamanı eşidilən klik  ya da çıtırtı səsi, diskin yerindən sürüşdüyünün bir əlamətidir və oynağın yerindən sağa-sola oynadığını göstərir. Bütün bu oynaq və əzələlərdə funksiya pozğunluğu olduğu zaman, müəyyən problemlərə yol acir .

Gicgah-çənə oynağının problemləri daha çox ağrı əlaməti ilə özünü göstərir ,çənə oynağı ilə əlaqədar olmayan şikayətlərlə gəlirlər. Məsələn; sinus tipi baş ağrıları, qulaq ağrısı, baş dönməsi, boyun və ənsə ağrısı,yemək yeyəndə, danışanda ağrılar, ağız açıqlığı xəstələrdə çənə, üz ağrılarına, üzdə əzələ yorğunluğuna  ,bəzi xəstələrdə tez-tez çənə çıxıqları  şəklində özünü büruzə verir.  

 Gicgah-çənə oynağı xəstəliklərinin ən çox rast gəlinən səbəbləri travmalar, mikrotravmalar, bruksizm, yanlış çeynəmə vərdişləridi.Düzgün diş quruluşunun olmaması sonradan gicgah-çənə problemləri yaradır, çənə və diş əyriliklərini qeyd etmək. Uşaq vaxtından düzgün çeynəmənin olmaması sonradan oynaqlarda problemlərin yaranmasına səbəb olur.Bu xəstəliklərin yaranmasında stress faktorunun da mühüm rolu var.Qadınlarda stressli hallar çox olduğundan, gicgah-çənə problemləri ən çox onlarda müşahidə olunur.

 Müalicə üçün ilk növbədə səbəbkar faktor aradan qaldırılmalıdır

 Oynaq nahiyəsində kəskin ağrılar daha çox artrit problemi ilə bağlı olar. Bədəndə olan revmatoloji problemlər də bütün oynaqlar kimi gicgah-çənə oynağında da  ağrılara səbəb olur. Bütün bu problemlərin hər birinin müalicə tədbirləri çox fərqlidir. Amma bütün hallarda ilk növbədə səbəbkar faktor aradan qaldırılmalıdır. Məsələn, düzgün olmayan diş sırası düzəldilməli, artıq diş, tək tərəfli çeynəmə varsa ilkin olaraq bunlar aradan qaldırılmalıdır.Onu da deyim ki, gicgah-çənə problemləri zamani uzun müddət həkimə müraciət etmədikdə, problem xroniki hal alır və artıq oynaqdan hətta başqalarının eşitdiyi səs gəlir: “Gicgah-çənə oynağında səsin eşidilməsi bu oynaqların problemlərindən biridir. İlkin dövrlərdə bunu ancaq xəstələr özləri eşidə bilirlər və çox zaman bu səsin qulaqda olduğunu düşünürlər. Amma bu hal uzun zaman davam etdikdə və müalicə olunmadıqda hətta kənarda olan şəxslərin də oynaqlardan gələn səsi eşitməsi mümkündür. Bu səs istər danışan, istər yemək yeyən zaman hiss olunur. Belə olanda çox zaman ağrı şikayəti olmur. Yəni ağrı ilkin mərhələdə olur, sonrakı mərhələdə isə bu cür səsi eşidilməsi ilə problem özünü qabarıq şəkildə büruzə verir. problemlər nə qədər tez aşkarlanarsa, aparılan müalicələrin effekti olur

Allergik stomatit
Stomatit -ağız boşluğunun yumşaq toxumalarının selikli qişalarının iltihabına deyilir.Stomatitə hər yaş qrupunda (uşaqlarda və böyüklərdə)rast gəlmək mümkündür.Stomatitlər bir neçə qrupa bölünür.Hər bir stomatitlərin yaranma səbəbləri də müxtəlifdir.
Allergik stomatitlər: allergik stomatitin yaranma səbəbləri antibiotiklər və sulfanilamidlərə qarşı dərman allergiyası,qida və kontakt allergenlərdir.Allergik stomatitlər immun sistemin düşməsi nəticəsində əmələ gəlir .Allergik stomatitlər zaman xəstələr göynəmə hissi, qaşınmadan,yanmadan ,ağızda quruluqdan ,qida qəbulu zamanı az ağrılardan ,dad hissinin itməsi,iştahsızlıq kimi şikayət edirlər.Selikli qişa bir qədər ödemlidir .Allergik stomatitin daha çox istifadə olunmuş gedişi zamanı qovuqlar və qovuqcuqlar əmələ gəlir .Onların dağılmasından sonra səthi eroziyalar formalaşır.Allergik stomatitin bu forması yemək zamanı daha güclənən şiddətli ağrılarla ,həmçinin ümumi vəziyyətin pisləşməsi ilə müşahidə olunur .
Müalicəsi : İlk növbədə allergik reaksiyanən səbəblərini aradan qaldırmaq lazımdır .Yüngül formalar zamanı antihistamin preparatların təyini kifayətdir.Allergik stomatitin müalicəsi zamanı pəhriz xüsusi əhəmiyyəti vardır.Soyuq ,isti ,acılı yeməklər yeməməli.Mümkün olduqca siqaretdən ,spritli içkilərdən uzaq durmaq lazımdır.

Leykoplagiya
Leykoplagiya –selikli qişanın xroniki xəstəliyi olub ,uzun müddətli qıcıq təsirinə cavab olaraq ağız boşluğunun selikli qişasının iltihabı ilə xarakterizə olunur.Leykoplagiya əsasən orta və yuxarı yaşlarda ,qadınlara nisbətən kişilərdə daha tez –tez təsadüf edilir.
Leykoplagiya, yanaqların selikli qişasında, dildə və diş ətlərində ağ qalınlaşmış ləkələr şəklində görünür.Ağızın selikli qişasında buynuzlaşmış ocaqların əmələ gəlməsinə ağız boşluğunun qıcıqlandırıcı amillərin rolu var: dişlərin və protezlərin iti kənarı ilə törədilən mexaniki zədələr ,qırıq dişlər və.s .Leykoplagiyanın yaranmasında əsas səbəb kimi isə siqaret çəkmənin rolu sübut olunmuşdur.Bir çox müəlliflər leykoplagiyanı xərçəngə keçə bilmə imkanına görə xərçəngqabağı vəziyyət hesab edilir.Lekoplagiyanın bir neçe təsnifat forması var
1. Sadə leykoplagiya –selikli qişada göynəmə hissi ,bozumtul ağ ərp görünür.
2. Verrukoz leykoplagiya –bu zaman yanma hissi güclənir,yemək yeyərkən ağrı hissi olur.
3. Eroziv leykoplagiya –yemək yeyerkən güclü ağrıdan şikayətlənir .Müayinə zamanı bərklik,dərin çatlar müşahidə olunur
Leykoplagiyanın müalicəsi: İlk növbədə ağızın selikli qişasına qıcıqlandırıcı təsir göstərən amillər aradan qaldırılmalıdır.Bunun üçün siqareti tərgitmək ,qırıq dişlər çəkilməli,səhv müalicə edilmiş dişlər düzəldilməli,dişin iti kənarları hamarlanmalıdır. Dil üzərində yaranan leykoplagiya çox acı yemək, dili yandırmaq nəticəsində meydana gələ bilər. Bir müddət isti yeməkdən və ağrılı souslardan uzaq olmaq lazımlıdır. Bu şəkildə problemləriniz varsa dərhal bir diş həkimində müayinə olunmaq lazımdır.Leykoplagiyanın hər hansı formasına məruz qalmış xəstələrin dispanserləşdirilməsi xərçəngəçevrilmə prosesinin qarşısını almaq üçün vacibdir.Leykolpagiya tutulmuş xəstələr üzərində müntəzəm müşahidə aparılması ağızın selikli qişasındakı ocaqların bədxassəliyinin vaxtında aşkara çıxarmağa imkan verir.